ویژگی های یک زمین مناسب برای ک...
این مطلب توسط پروازیاران سیرنگ منتشر شده است
هدف روز جهانی مقابله با بیابان زایی
روز جهانی مبارزه با بیابان‌زایی و خشکسالی برای ارتقا آگاهی عمومی از تلاش‌های بین‌المللی در جهت مقابله با بیابان‌زایی نامگذاری شده است. ۱۷ ژوئن هر سال روز جهانی مقابله با بیابان زایی است، امسال ۱۷ ژوئن ۲۰۲2 با 27خرداد 1401برابر است.
بیابان‌زایی چیست؟
بیابان‌زایی (Desertification) پدیده‌ای است که در اثر عملکرد نادرست انسان در طبیعت پدید می‌آید. بیابان‌زایی یکی از شیوه‌های تخریب خاک در مناطق خشک، نیمه خشک و کم رطوبت است که بر اثر عوامل مختلف از جمله تغییر آب و هوا و فعالیت‌های انسانی اتفاق می‌افتد.
خشکی‌ها و بیابان‌های ایران
ایران با ۱.۲ درصد خشکی‌های جهان، ۲.۴ درصد پدیده‌های بیابانی فاقد پوشش و ۳.۰۸ درصد مناطق بیابانی جهان را در خود جای داده است. ۶۱ درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فرا خشک قرار دارد که ۳.۱ برابر درصد جهانی (۱۹.۶ درصد) است. اگر چه ۳۲.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور در وضعیت بیابانی قرار دارد، اما در تقسیم بندی‌های اکوسیستمی، ۴۳.۷ میلیون هکتار آن در زمره اکوسیستم بیابانی است. ۲۰ میلیون هکتار از اکوسیستم بیابان تحت تأثیر فرسایش بادی است. از این مقدار ۶.۴ میلیون هکتار در محدوده کانون‌های بحرانی است که در ۱۸۲ منطقه، ۹۷ شهرستان و ۱۸ استان کشور پراکنده است. چنین شرایطی باعث شده که بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی تشکیل دهند. کویر لوت و دشت کویر از بیابان‌های طبیعی اصلی و بزرگ ایران‌اند.
بیابان‌زایی در ایران
در مناطق خشک و فرا خشک ایران با توجه به شرایط اقلیمی و همچنین عوامل انسانی بیابان زا از قبیل افزایش جمعیت، چرای مفرط، برداشت بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب‌های صنعتی، شهری و کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، برداشت غیر معادن سطحی، مدیریت نامناسب مراتع و مدیریت غیر اصولی اراضی کشاورزی، پدیده بیابان‌زایی رشد فزاینده ای دارد.
طرح‌های بیابان زدایی
اولویت مبارزه با این پدیده، پیش‌گیری از تخریب زمین‌هایی است که هنوز به‌طور کامل تخریب نشده‌اند و یا میزان تخریب در آنها کم است، این در حالی است که، برای اراضی تخریب شده نیز باید برنامه‌های اصلاحی در نظر گرفت. به نظر کارشناسان بین‌المللی لحاظ کردن موارد زیر در برنامه‌ای میان مدت و درازمدت می‌تواند تا حد زیادی به بهبود فعالیت‌های مدیریت بیابان بی انجامد.
- تقویت زمینه‌های آگاهی و توسعه‌ی اطلاعات و نظام‌های مراقبتی برای مناطق در معرض بیابان‌زایی و خشکسالی، از جمله ابعاد اقتصادی و اجتماعی این اکوسیستم‌ها
- توسعه‌ی برنامه‌های همه جانبه بیابان زدایی و لحاظ کردن آنها در طرح‌ها و برنامه‌های توسعه‌ی ملی و طرح‌های ملی زیست محیطی.
- مبارزه با تخریب زمین از طریق حفاظت خاک، جنگل کاری و احیای جنگل‌ها و مراتع.
- توسعه‌ی برنامه‌های همه جانبه جبرانی و بسیجی برای مقابله با خشکسالی، از جمله ترتیب خودیاری برای مناطق در معرض خشکسالی و طراحی برنامه‌های مربوط به آوارگان زیست محیطی.
- توسعه برنامه‌های توسعه‌ای هماهنگ برای محو فقر و ارتقا سطح زندگی به شیوه‌ای بهتر در مناطق در معرض بیابان‌زایی.
- تشویق و ارتقا سطح همکاری و همیاری عمومی و آموزش زیست محیطی با تمرکز بر کنترل بیابان‌زایی و مدیریت آثار خشکسالی
طرح‌های بیابان زدایی سازمان ملل
برنامه محیط زیست ملل متحد (UNEP) بلافاصله پس از تدوین کنوانسیون اقدامات وسیعی در چهار قاره آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین و اروپا آغاز کرد که شامل تهیه طرح و اجرای برنامه‌های مهار بیابان‌زایی و طرح‌های حفاظت آب و خاک با کمک کشورهای پیشرفته بود، اما با وجود پیگیری‌های انجام شده از طریق سازمان ملل و برگزاری کارگاه‌های آموزشی نحوه مقابله با بیابان‌زایی و سمینارها و جلسات مختلف به صورت منطقه‌ای و بین‌المللی از طریق برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد این اقدامات متناسب با نیازهای جامعه جهانی نبود و این پدیده با گسترش روزافزون خود که تحت تأثیر عوامل طبیعی و انسانی است، به یکی از مسائل و چالش‌های اصلی قرن بیست و یک تبدیل شده و نگرانی‌های عمده‌ای را برای بشر ایجاد کرده است.
معضلات بیابان زدایی در ایران
از معضلات بخش بیابان‌زایی کمبود نیروی انسانی و بویژه نیروی انسانی متخصص است متأسفانه تحصیل کرده‌ها در این زمینه زیاد هستند ولی منابع مالی برای جذب آنها وجود ندارد و محدودیت در سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری وجود دارد. مثلاً در استان سیستان و بلوچستان تنها دو نفر نیروی امور بیابانی هستند. همچنین معمولاً بودجه‌هایی که به مناطق اختصاص داده می‌شود، به برخی دلایل خیلی ناعادلانه بین استان‌ها تقسیم می‌شود. مثلاً اولویت در بودجه برای مناطق سیستان و بلوچستان است در صورتی که نیاز بودجه‌ای برای طرح‌های بیابان زدایی در خوزستان خیلی بیشتر از مناطق دیگر است.یکی دیگر از مشکلاتی که در سال گذشته وجود داشت بحث گرفتن مالچ بود. مقداری اعتبار دولتی برای مالچ اختصاص می‌دهند که برای گرفتن آن باید به اندازه ۱۰ درصد آن، که ارزش افزوده است به صورت نقد به پالایشگاه‌ها تحویل داده شود تا آن مالچ را بدهند. متأسفانه از طرف سازمان برنامه و بودجه این ۱۰ درصد به دفتر امور بیابان داده نمی‌شود و آنها باید از اعتبارات دیگر خود استفاده کنند.
حامد محمد ولی، تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۸
